Saturday, 29 November 2014

वारस एकलव्याचा मी

वारस एकलव्याचा मी...
by राजू ठोकळ

मूलनिवासी गडी रांगडा
सातपुड्याचे गुणगान मी
तापी नर्मदा भीलवाडचा
वारस एकलव्याचा मी...

दंडकारण्याच्या वैभवातील
शबरीचा बटवा मी
शबर, किरात, निषाद सांगे
वारस एकलव्याचा मी...

तपकिरी वर्ण, जबड़ा हसरा
मानवतेचा गोल चेहरा मी
पीळदार शरीर हरणासंगे
वारस एकलव्याचा मी...

साडी चोळी आखुड पदर डोई
भिलाट्यान्चा शृंगार मी
लाकडाची मोळी बोले
वारस एकलव्याचा मी...

मावची, गामीत, गावितांचे
शेतीभोवतालचे गाव मी
बरडे भिल्ल जागल्यांचा
वारस एकलव्याचा मी...

पाडवींच्या वास्तव्याचा
सदाबहार पहाड़ मी
वळवींच्या आदिम कलांचा
वारस एकलव्याचा मी...

वसाहती गावच्या भावनांचा
वसावा, तडवी मी
गावकुसाच्या माय-बापाचा
वारस एकलव्याचा मी...

निष्णांत तीरंदाजीची
बळीराजाची जमात मी
ब्रिटिशांनी कलंकित केलेला
वारस एकलव्याचा मी...

झाडपाला कंदमुळान्चे गुण
मासेमारीत निपुण मी
निशाणा तीर कामठ्याचा
वारस एकलव्याचा मी...

महुआच्या तेलाचा ठेवा
फळान्ची बेगमी मी
गोड मधाचा रानमेवा
वारस एकलव्याचा मी...

पाच महिण्याच्या गर्भपाताचा
गुन्ह्याच्या शिक्षेचा रीवाज मी
सुईणीचे मात्रुतुल्य बाळन्तपण
वारस एकलव्याचा मी...

यहामोगीच्या श्रध्येचा
निसर्ग अविष्कार मी
हिवारीयाच्या आशीर्वादाचा
वारस एकलव्याचा मी...

आदिवासी लेकरांचा
ज्ञानभांडार मी
विज्ञान युगातील पाखरांचा
वारस एकलव्याचा मी...

बाणावरती खोचलेल्या प्रेमाची
सर्वांगसुंदर कविता मी
आदिवासी नृत्याविष्कारांचा
वारस एकलव्याचा मी...

तंट्या मामाच्या यल्गाराची
क्रांतीची ज्वाला मी
आदिवासी उलगुलानाचा
वारस एकलव्याचा मी...

आदिम अस्तित्व जपणारा
भिल्लवीर शिल्पत राजा मी
माती माझी राखणार
वारस एकलव्याचा मी...

धर्मांध नीच द्रोणाचे
उड़वणार शीर मी
घुसखोर आर्य गाडणार
वारस एकलव्याचा मी...

वाडी वस्ती पाड्यातील
आंदोलनाची धार मी
तलवार तळपती लेखणी
वारस एकलव्याचा मी...

रंजल्या गांजल्या पीडितांचा
विद्रोही आदिवासी मी
समता न्याय बंधुत्ववादी
वारस एकलव्याचा मी...

©www.rajuthokal.com
®www.jago.adiyuva.in

Monday, 24 November 2014

माझा आदिवासी रंग

माझा आदिवासी रंग
by raju thokal

जीवनाच्या प्रवासात
क्षणभर मी थांबलो
विचारांशी थोड़ा भांडलो...
घटकाभर ती भयाण शांतता
विश्वासासोबत चालली
चालण्याच्या या मार्गात
पण का कुणास ठावुक
मनात शंकेची पाल चुकचुकली
दबक्या पावलांच्या पाठलागाची
स्पंदनं मी अनुभवली
अगदी सहज वळुन मी बघितले
या माझ्या नेत्र नयनांनी
हेरले मी अचूक त्याला
सजला होता नक्षत्रांनी
यातच होता मातीचा सुगंध
यातच होती माझी ओळख
यात दिसला माझा ध्यास
माझ्या जगण्याचा श्वास
"माझा  आदिवासी रंग"

©www.rajuthokal.com

राजू ठोकळ

AYUSH! Adivasi Yuva Shakti

www.jago.adiyuva.in

माझीया गावात...

माझीया गावात
by Raju Thokal

माझीया गावात
होती प्रकृती नांदत
माझीया घरात
होती संस्कृती आनंदात
प्रगतीच्या नादात
हरवले सारे 'मी'पणात

माझीया गावात
होते विचार नांदत
माझीया घरात
होते आचार आनंदात
योजनांच्या नादात
हरवले सारे भ्रष्टाचारात

माझीया गावात
होती माणुसकी नांदत
माझीया घरात
होती आपुलकी आनंदात
संगणकाच्या नादात
हरवले सारे मायाजालात

माझीया गावात
होता निसर्ग नांदत
माझीया घरात
होती तुळस आनंदात
सिमेंटच्या नादात
हरवले सारे बंगल्यात

माझीया गावात
होती कणसरी नांदत
माझीया घरात
होते सणवार आनंदात
प्रदुषणाच्या नादात
हरवले सारे कँलेंडरात

माझीया गावात
होते साहित्य नांदत
माझीया घरात
होते संगीत आनंदात
मोबाईलच्या नादात
हरवले सारे फेसबुकात

माझीया गावात
होती जनता नांदत
माझीया घरात
होती ममता आनंदात
स्पर्धेच्या नादात
हरवले सारे पैशात

माझीया गावात
होते संस्कार नांदत
माझीया घरात
होते शब्दालंकार आनंदात
इंग्रजीच्या नादात
हरवले सारे गुणपत्रकात

माझीया गावात
होत्या परंपरा नांदत
माझीया घरात
होत्या कला आनंदात
कारखानदारीच्या नादात
हरवले सारे शहरात

माझीया गावात
होती फळे-फुले नांदत
माझीया घरात
होती मुले आनंदात
टिव्हीच्या नादात
हरवले सारे कार्टूनात

माझीया गावात
होती ऊब घोंगडीची नांदत
माझीया घरात
होती धांदुक फड़की आनंदात
फँशनच्या नादात
हरवले सारे साडीच्या पदरात

माझीया गावात
होते स्वातंत्र्य नांदत
माझीया घरात
होती क्रांती आनंदात
जातीपातीच्या नादात
हरवले सारे आदिवासी वीर इतिहासात

माझीया गावात
होता मूलनिवासी नांदत
माझीया घरात
होता आदिवासी आनंदात
घटनेच्या नादात
हरवले सारे आरक्षणात

©www.rajuthokal.com

राजू ठोकळ

आयुश!आदिवासी युवा शक्ती

माझ्या कविता

image

Saturday, 22 November 2014

आम्ही आदिवासी

आम्ही आदिवासी
by raju thokal

आम्ही आदिवासी
आम्ही मूलनिवासी
निसर्ग सौंदर्याचे पूजक आम्ही

आम्ही आदिवासी
आम्ही मूलनिवासी
अथांग सागराच्या लाटा आम्ही

आम्ही आदिवासी
आम्ही मूलनिवासी
वारली चित्रकलेतील वास्तव आम्ही

आम्ही आदिवासी
आम्ही मूलनिवासी
कड़ेकपारित जगण्याची धडपड आम्ही

आम्ही आदिवासी
आम्ही मूलनिवासी
कातळातुन झेपावणारा आत्मविश्वास आम्ही

आम्ही आदिवासी
आम्ही मूलनिवासी
स्वातंत्र्यासाठी सांडलेले कण कण रक्त आम्ही

आम्ही आदिवासी
आम्ही मुलनिवासी
कनसरीच्या गितातिल सुर आम्ही 

आम्ही आदिवासी
आम्ही मूलनिवासी
वाघ बारसीचे गोपाळ आम्ही

आम्ही आदिवासी
आम्ही मुलनिवासी
मुखवट्यान्च्या नाचाचा बोहडा  आम्ही 

आम्ही आदिवासी
आम्ही मूलनिवासी
रानात बहरलेली स्वच्छंदी फुले आम्ही

आम्ही आदिवासी
आम्ही मूलनिवासी
 कपाळी माती घामाचे लेकरू आम्ही

आम्ही आदिवासी
आम्ही मूलनिवासी
पावसाळा झेलणारी घोंगडीची ऊब आम्ही

आम्ही आदिवासी
आम्ही मूलनिवासी
नशिबाच्या छाताडावर फुललेला संसार आम्ही

आम्ही आदिवासी
आम्ही मूलनिवासी
भातलावणीचा चिखल आम्ही

आम्ही आदिवासी
आम्ही मूलनिवासी
बोली भाषेचा अभिमान आम्ही

आम्ही आदिवासी
आम्ही मूलनिवासी
सर्व संस्कारांचे मुळ आम्ही

आम्ही आदिवासी
आम्ही मूलनिवासी
ख-या इतिहासाची स्पंदनं आम्ही

आम्ही आदिवासी
आम्ही मूलनिवासी
या भूमिचे नायक आम्ही

आम्ही आदिवासी
आम्ही मूलनिवासी
या धरतीचे मालक आम्ही

©www.rajuthokal.com

हा आदिवासी बांधव माझा

हा आदिवासी बांधव माझा
by raju thokal

हा आदिवासी बांधव माझा, याची जाण जराशी राहु द्या रे ।।धृ।।

हा उंच डोंगर माझा, हा फुललेला निसर्ग माझा
ही भात शेती, वारली चित्रकला, हा बोहडा माझा
संस्कार यांचे पूजता, कुणी गरिबांशी या नडता
या मरण द्यावया, हा आदिवासी माणुस जागु द्या रे ।।

हा आदिवासी बांधव माझा, याची जाण जराशी राहु द्या रे ।।धृ।।

कातळागत जगणे आज रडले, माय भू च्या रक्षणाला
जपा ते, लागा कामाला, या आदिवासी क्रांती सुर्याला
ही राखेतील चिंगारी, आदिवासी बाणा मन मंदिरी
बिरसाच्या बलिदानाचा अर्थ, आदिवासी मशाली पेटू दया रे ।।

हा आदिवासी बांधव माझा, याची जाण जराशी राहु द्या रे ।।धृ।।

जरी अनेक आपल्या जनजाती, जरी अनेक आपल्या बोली
परी आदिवासी गर्व असू द्या, तेवत ठेवा संस्कृतीची पणती
सांगा जोहार सर्व दूर यल्गार, धर्मरक्षणा उलगुलान
हा आदिवासी समाज, इतिहास अजरामर होवू द्या रे ।।

हा आदिवासी बांधव माझा, याची जाण जराशी राहु द्या रे ।।धृ।।

©www.rajuthokal.com

"माझा आदिवासी हा संस्कृतीचा पाया ते शिरोमणि असा परिपूर्ण आहे. "
  -राजू ठोकळ

मस्त झोपलाय आदिवासी

मस्त झोपलाय आदिवासी...
by Raju Thokal

मस्त झोपलाय आदिवासी, झोप त्याची मोडू नका
संस्कृती जतनाचे विचार इथे फाडफाड बोलू नका
सिमेंटच्या जंगलातील आदिवासी रानात आणू नका
मस्त झोपलाय आदिवासी, झोप त्याची मोडू नका

ठेकेदार माजलेत, माजू दे
आदिवासी बहिणींवर हात टाकत आहेत, टाकू दे
अंगावरचे पांघरून उगाचच ओढू नका
मस्त झोपलाय आदिवासी, झोप त्याची मोडू नका

खायला नसले तरी चालेल...योजना खा
समजत नसले तरी बेहतर...पैसे घेवून मतदान करती
योजनांसोबत प्रगतीची उगा स्वप्ने रंगवू नका
मस्त झोपलाय आदिवासी, झोप त्याची मोडू नका

आश्रमशाळेत नाव पोरगं घरीच....वाईट काय
पीत रहा दिवस आणि...नाईट काय
सारेच धुंद आहेत ग्लास त्यांचे फोडू नका
मस्त झोपलाय आदिवासी, झोप त्याची मोडू नका

पाणी-पुरवठा योजना नेत्याच्या घरीच.....पाणी पिवूच नका
आरोग्य केंद्र दारी, पण डॉक्टर शहरी....आजारी पडू नका
मरणाचीच वाट पहा उगा आदिवासी जोडू नका
मस्त झोपलाय आदिवासी, झोप त्याची मोडू नका

प्रगती आमच्या नेत्यांचीच....स्वतासाठी काही मागू नका
आदिवासी खातेच आम्हाला खातंय....दुख मानू नका
कंबराचे सोडून आता डोक्याला बांधू  नका
मस्त झोपलाय आदिवासी, झोप त्याची मोडू नका

विकासासाठी आक्रमक आग्रही बनू नका
नाराजीने नक्षलवादाचा मार्ग तुम्ही निवडू नका
एकी आणि नेकीचे बळ आहे उद्विग्न तुम्ही होवू नका
मस्त झोपलाय आदिवासी, झोप त्याची मोडू नका

©www.rajuthokal.com

raajoo thokal

AYUSH । Adivasi Yuva Shakti

बदलवून टाक

बदलवून टाक......

by raju thokal

बदलवून टाक आजचा काळ परीक्षेचा सारा
जागवु इथे आदिवासी घामाच्या अहोरात्र धारा !!
डोंगर द-यांतील कातळाना देऊ
झळाळि आदिवासी विचारांची
पडकईच्या जमिनीत घेऊ
पीके मोत्यासमान तांदळान्ची !
गावापर्यंत योजना नेवू, पिड़ीताला सहारा !!

बदलवून टाक.......

सोनेरी सूर्य आदिवासी क्रांतीचा उगवेल
जेव्हा बोलतील आदिवासी कविता
बिरसा, राघोजी, तंट्या मामा दावी
ज्वाज्ज्वल्य क्रांतिमय बाणा आदिवासिंचा
तथाकथित इतिहासकारांनी केला आदिविचारांचा कचरा !!

बदलवून टाक.......

आदिवासी संपदेवर खिळले डोळे
कावेबाज भांडवलदारांचे
राजकारणीह़ी स्वप्न जपती
आमच्या -हासाचे
चला माय-बापहो समजुन घेवु आज हा इशारा !!

बदलवून टाक......

निसर्ग अविष्काराची कृपा
बळ आम्हास देई
सह्याद्रिची उंच शिखरे
कळसुआईचे नाव घेई
निसर्ग पुजती आम्हीच सारे हाच तो दरारा !!

बदलवून टाक आजचा काळ परीक्षेचा सारा
जागवु इथे आदिवासी घामाच्या अहोरात्र धारा !

©www.rajuthokal.com

आश्रमशाळा

आश्रमशाळा
by Raju Thokal

आश्रमशाळाही आमच्याच...येथील समस्याही आमच्याच....

विद्यार्थीही आमचेच.....पालकही आमचेच.....

चित्र तर आमचेच आहे...पण तक्रारीही आम्हीच करतोय....

शिक्षकही आमचेच.....अध्ययनही आमचेच.....

ज्ञान भांडार आमचेच असताना त्याचा प्रत्यक्ष वापर होत नसल्याने अज्ञानही जपतोय आम्हीच.....

निधीही आमचाच.....अधिकारीही आमचेच....

संघटनाही आमच्याच....आंदोलनेही आमचीच....

सर्वकाही आमचेच आणि सर्व प्रयत्नही आमच्यासाठीच......परंतु यातील समस्याही आमच्याच पाठी कायम पाचवीला का पुजलेल्या आहेत हे प्रश्नही आमचेच.......

देशही आमचाच.....नेतेही आमचेच......

समाजविकासाचा जगनरथ वाहून नेणारेही आमचेच पांढरपोषी नेते पण तरीही आज आम्हाला आमच्या हक्कांसाठी झुंज द्यावी लागत आहे. आजचा आदिवासी उद्याचा आपला कर्दनकाळ ठरू नये म्हणून कि काय आमच्या विकासात आडकाठी आणणारे खिसेभरुही आमचेच.......

निसर्गही आमचाच.....शिवनेरीवरील कोळी चौथराही आमचाच.....

क्रांतिकारी इतिहासाचे द्योतक आमच्याच समाजात तरीही लाचारी करावी लागतेय आम्हालाच
....आमच्या हक्काच्या जमिनींसाठी......

बलात्कार झेलणारेही आम्हीच....बलात्कार पाहणारेही आम्हीच....

अन्यायाची जाणीव होईल इतपत शिक्षण आमच्या आश्रमशाळांनी कसेही का होईना आमच्या ओटीत टाकले....काहींनी त्यातून आपल्या जीवनाचे सोने केले.....तो सोन्याचा मुकुटही आमचाच....पण तरीही आमचे रक्त कितीही अन्याय बघितला तरी का पेटत नाही हा निरागस प्रश्नहि आमचाच.....

धरणातील जमिनी आमच्याच.....त्यामुळे उपाशीपोटी निजतो आम्हीच.....

धरणग्रस्त आज जगण्याच्या स्पर्धेत झालेत एड्सग्रस्त.....याची जाणीवही फक्त आम्हालाच.....त्याच्या मरणासन्न यातनाही फक्त आम्हालाच......

आदिवासी खातेही आमचेच...त्यातील योजनाही आमच्याच....

आदिवासी विकासाच्या नावाखाली या खात्यातील सुटा-बुटातील मंडळी आम्हालाच खातात....तेव्हा जगावे कि मरावे ? हा प्रश्नही पडतो आम्हालाच.....

आमच्याच समस्या.....भांडवल बनताहेत खाणा-यांसाठी यासारखे दुर्दैवही आमचेच.......

'बे'चा पाढा कुठेतरी पूर्ण होतो...आमचा समस्यांचा गाडा मात्र अखंड धावतच असतो....

आता फक्त डोळ्यात आहेत अश्रू.....लेखणीतून मांडतोय दुखाश्रू....बस्स हे पातकही आमच्याच हातून.....आमच्याच हातून......!!!

©www.rajuthokal.com

यल्गार

यल्गार...
by raju thokal

मन माझे सदैव धावते
रानभरारी वा-यागत
कधी या छतावर
तर कधी त्या छाताडावर
विश्वास नसला जरी या जगाला
असा विश्वास जपतोय मनातला...

आयुष्याच्या वाटेवर
काट्या-कुट्यातुन शोधीत आशा
रानावनांतील जीवांसाठी जगणं
अखेरच्या श्वासाचं हेच मागणं
अट्टहास जरी वाटे हा जगाला
असा अट्टहास जपतोय मनातला...

साक्ष ठेवुनी निसर्गाची
प्रेमाचे अंकुर सदा सजवलेत
नकोत आभूषणं शब्दांची
साथ हवीय नवक्रांतीची 
निर्धार वाटे जरी पोरखेळ जगाला
असा निर्धार जपतोय मनातला....

माणसांच्या ह्रदयातील श्रीमंतिला
वस्त्रांचा इथे दुर्मिळ साज
संस्कृतीने नटलेला आहे समाज
नाचतो तारप्याच्या सुर गंधात
हा आदिवासी परका या जगाला
असा आदिवासी जपतोय मनातला....

नसताना कोणताच गुन्हा
खोट्या जबानीचा सपाटा
कायद्याच्या या दरबारात
हरवला मूलनिवासी घटनेच्या पानांत
जरी न्यायाची फिकिर  नसे जगाला
असा न्याय जपतोय मनातला....

पारतंत्र्याच्या काळ्या ढगांखाली
आदिम इतिहास रक्तरंजित गौरवशाली
भडव्यांच्या कलमने पुसला
अभिमान क्रान्तिविरांचा वैभवशाली
जरी या यल्गाराची जाण नसे जगाला
असा यल्गार जपतोय मनातला....

©www.rajuthokal.com

Friday, 21 November 2014

झलकारी बाई जयंती दिवस

२२ नोव्हेंबर
               मित्रहो

विरांगना झलकारीबाई जयंती दिन

     झाशीच्या पळपुट्या राणीऐवजी रणांगणात तिच्या वेशात लढलेली आदीवासी कोरी जमातीत जन्मलेली शुर मुलनिवासी महीला योद्धा...

     लोकगीतांमधे आजवर तिचा गौरवशाली इतिहास आदीवासी बंधुंनी जतन करुन ठेवला नसता तर खोट्या कपोलकल्पीत भाकड कथेला तुम्ही आम्हीही कवटाळून बसलो असतो...

     पण नियतीच्या मनात काही औरच होते...

     लक्षमीबाईला मदतीशिवाय साधे घोड्यावार देखील बसता येत नव्हते, लढणे तर दूरच. तिने किल्ल्याच्या तटावरुन खाली घोड्यावर उडी मारल्याची थाप ब्राम्हणी ईतिहासच मारु शकतो...

     पण ३ महीने इंग्रजांशी किल्ला लढवून प्राणार्पण करणा-या झलकारीबाईचा पराक्रम लिहायला मात्र त्यांच्या हातांना लकवा मारतो. त्यासाठी बहुजनांमध्येच इतिहासकार जन्माला यावा लागतो...

     हा दबलेला आदिवासी इतिहास बाहेर येवूनसुद्धा आज सर्वमान्य नाही. शूर स्त्रीला आजही झलकारीबाईची ऊपमा दिली जात नाही...

    "खुब लडी वो मर्दानी थी
      लक्ष्मी नही झलकारी थी"

     असं म्हणण्याची ही हिम्मत आमच्यात कधी येणार मित्रहो...

जयंती दिनी विरांगना झलकारी बाईंना मानाचा मुजरा.....!!!

"आदिवासींचा इतिहास जगासमोर आणण्याची जबाबदारी आदिवासींची आहे. त्यासाठी सर्वांनी प्रामाणिक प्रयत्न करणे आवश्यक आहे."
  -आदिवासी आवाज

image

Tuesday, 18 November 2014

अगुआ बनने की कोशिश मत करना

*अगुआ बनने की कोशिश मत करना *

मुद्दा तुम्हारा,मंच तुम्हारा
और भीड़ भी तुम्हारी ही
लेकिन अगुआ बनने का कभी
मत करना कोशिश तुम अपने समाज का
अगुआ बनने का हक नहीं है तुम्हारा
दोपहर की तपती धूप में
नाचना-गाना होगा तुम्हें
और धोकर पांव हमारा
पहनाना फूलों का हार हमें
यह नियति हैं तुम्हारी
तुम्हें सुनना होगा दर्द अपना
पवित्र मुख से हमारा
और गलत व्यख्यान को भी हमारा
लगाना होगा दिल से तुम्हें
तालियां भी बजाना होगा तुम्हें
भीख मांगकर पैसा बटोरोगे तुम
और मुट्ठीभर चावल भी लाना होगा तुम्हें ही
लेकिन याद रखना
सिर्फ़ तालियों से काम नहीं चलेगा
करना जिंदाबाद भी
यह हक है हमारा
तुम्हारे दुख-दर्द और पीड़ा को
शब्दों में बयान कर
दुनिया में बटोरेंगे यश हम
और बनेंगे मसीहा भी तुम्हारा
बनने की अगुआ समाज का अपने
कल्पना मत करना कभी
बना देंगे तुम्हें हम
अपराधी,भ्रष्टाचारी और देशद्रोही
तुम्हारी भाषा हमें नहीं आती है तो क्या
किताबों में भी तुम्हारा
होगा नाम हमारा ही
पाप की गंगोत्री में डूबकर भी
अगुआ होंगे हम
पवित्र समाज का तुम्हारा
अगुआ बनने की कभी कोशिश मत करना
अगुआ बनने का हक नहीं है तुम्हारा।

-ग्लैंडसन डुंगडुंग जी की कविता

वसुदेव कुटुंबकम या संकल्पनेत आदिवासी धर्म

दिनांक १६ नोव्हेंबर २०१४ पुणे येथील वसुधैव कुटुंबकम तर्फे आयोजित जागतिक शांतता आणि एकात्मता परिषद (विषय - धर्म, मातृभूमी, महिला) मध्ये आदिवासी समाजाचे प्रतिनिधित्व करताना आप. अशोकभाई चौधरी यांनी मांडलेले काही ठळक मुद्दे थोडक्यात. कृपया सर्वांनी एकदा वाचुन नक्की विचार करावा.

१) private  ownership (खाजगी मालकी ) :
अत्यंत महत्वाचा मुद्दा त्यांनी मांडला कि,आदिवासी समाजात खाजगी मालकी ची संकल्पना कधी रुजली नव्हती, म्हणून कधी आदिवासी साम्राज्ये फारशी बनली नाहीत, जी बनली ती स्वरक्षणार्थ बनली. याला कारण असे कि संपत्ती व खाजगी मालकी बनवली, तर तिचे रक्षण, वयक्तिक इर्षा, स्पर्धा,स्वार्थ, मोह,  हिंसा उदयास येते. आदिवासी समाज मात्र या पासून अलिप्त राहून अजुनी सामाजिक एकात्मता, परस्पर सहकार्य, हे जीवन शैलीत सहज येते.

पुढे जावून श्री. अशोकभाई हा मुद्दा आणखी विस्तारत म्हणाले कि,आदिवासींनी संपत्ती स्वतःजवळ साठवून न ठेवता ते समाजात वाटून घेत असत. आणि म्हणून जर संपत्तीच नाही तर गरीब श्रीमंत हा भेदभाव देखील आदिवासींमध्ये रुजला नाही. समानता हा आदिवासी समाजाचा सर्वात मोठा पाया हा याच गोष्टीमुळे ठरतो.

          संपत्ती नाही म्हणून कधी institutions बनली नाहीत. सामाजिक, आर्थिक कोणत्याच प्रकारच्या संस्था विकसित झाल्या नाहीत. व्यापार, व्यवहार, गरजे पेक्षा जास्त जमा करणे याची गरजच कधी आदिवासींना पडली नाही. जे काही व्यवहार व्हायचे ते सर्व एकमेकांवरील विश्वासाच्या आधारावर व्हायचे.

२) self governance system (स्वशासन प्रणाली)
          दुसरा मुद्दा हा खूप महत्वाचा मांडला. अशोकभाई म्हणतात कि, "आदिवासी समाज जरी समूहा समूहाने राहत असला तरी त्यांनी स्वताची self governance system (स्वशासन प्रणाली ) त्यांनी विकसित केली आहे. या प्रणाली अंतर्गत समाजाच्या छोट्या मोठ्या समस्या आपापसात चर्चा व समेट घडवून सोडवल्या जात , त्यांचे स्वतःचे काही नियम व कायदे आहेत,त्यामुळे वेगळ्या एखादया किंवा बाहेरच्या न्यायप्रणालीची आदिवासींना कधी गरज पडली नाही.

३) स्वावलंबन       
          तिसरा अत्यंत महत्वाचा मुद्दा मांडला गेला तो म्हणजे स्वावलंबन , हा मुद्दा मांडताना अशोकभाई म्हणतात कि आमच्या मुलांना कधी विज्ञान शिकवायला वा  तंत्रञान  शिकवायला विशेष प्रणालीची आवश्यकता भासली नाही. कारण आमची मुले सामुहिक होवून काम करणारा समाज बघून सामुहीकता,संघटीतपण हे गुण शिकतात. दैनदिन जीवनातून त्यांनी विज्ञान व तंत्रञान शिकलेय.

          आदिवासी समाज हा अत्यंत स्वावलंबी , शिस्तबद्ध आणि स्वतःची एक शाषणपद्धती विकसित करून चालवणारा असा स्वयंभू समाज आहे .

   सर्व समाजाला उद्देशून बोलताना अशोकभाईनी आदिवासी समाजाची तत्वे सोडून जर आपण चालू पडलोय आणि यामुळे आपण स्वताचे नुकसान करून घेतोय सर्व मानवजातीचे नुकसान करतोय असा महत्वाचा इशारा दिला,ते म्हणाले कि आज आपण सर्वजन समाजात विविध तत्वांची मांडणी करतो मात्र वागतोय त्याच्या अगदी विरुद्ध! प्रत्येक जन आज ध्येय पूर्तीच्या मागे लागलाय ,जास्ती मिळवण्याच्या मागे लागलाय आणि जास्ती मिळवण्यासाठी एकमेकांशीच स्पर्धा करू लागलोय स्पर्धेतून द्वेष मत्सर निर्माण होवून मानव जातीमध्ये विष पसरत आहे हे जर टाळायचे असेल तर आदिवासी तत्वे आत्मसात करणे खूप गरजेचे आहे . "मला वाटते कि या जगाचे पुन्हा retribalisation व्हावे असे मला वाटते" असे अशोक भायींनी म्हणताच सभागृहात टाळ्यांचा एकच गजर झाला.

विज्ञानाचा वापर हा एकमेकांना जोडायला केला गेला पाहिजे न कि एकमेकांना मारायला हे सांगायला ते विसरले नाहीत.  भाषण संपवताना मात्र त्यांनी असा मुद्दा उपस्थित केला कि सर्वांना विचार करायला भाग पाडले. इंगजी आणि हिंदीमधून भाषण देताना म्हणाले कि, we all  believe Darvin's principle right?" म्हणजे आपण सर्व जन डार्विन च जीवउत्क्रांतीचा सिद्धांत मानतो त्यावर विश्वास ठेवतोय ना. (सभागृहात  होकारार्थी माना  डोलावल्या गेल्या ) या सिद्धांतात म्हटलेय कि माकड (वानर) हे आपले पूर्वज होते आणि ते आपण अभिमानाने मान्य करतो.  मग आपण हे का मान्य करत नाहीत कि आदिवासी हे आपल्या पूर्वजांचे पण पूर्वज होते .?"( सभागृत टाळ्या वाजू लागल्या मात्र त्याच बरोबर उपस्थित पण विचारात पडले  हे सर्वांच्या चेहऱ्यावर दिसत होते)

सदर चे भाषण बघण्या साठी येथे क्लिक करा : http://youtu.be/HJHFe_vTtaA 

www.jago.adiyuva.in

"माकड हे मानवाचे पूर्वज आहेत हा डार्विनचा उत्क्रांतीवादाचा सिध्दांत सर्वजन मोठ्या अभिमानाने मान्य करतात मग आदिवासी हे येथील मुळ रहिवासी आहेत हे का मान्य केले जात नाही?"
  -अशोकभाई चौधरी

Monday, 17 November 2014

कृषि विकास

कृषी विकास
-राजू ठोकळ

कुठून केव्हा येतील
अच्छे दिन
वाट पाहून रोज
शेतकरी झाला दीन

माझा बाप
एकटा नाही
असंतोषाच्या आगीत
रोज जळते लोकशाही

दुबळ्या विकासाच्या गप्पांत
काळीज माझं फाटतं
शेतीमालाच्या संकटांत
नशीब मेलं फुटकं

गरीबी-जुलुमाचे
राजकारण कळु लागले
मान-सन्मानाचे
बळीचं राज्य जळु लागले

झेंडे आणि तोंडं
सत्तेत सारेच बदलले
विकासाच्या अजेंड्यात
शेतक-याला मात्र विसरले

आत्महत्त्येच्या विचाराने
हैराण सारी माती
लाखो हातांच्या एल्गाराची
कुठे हरवली नीति?

निसर्गाच्या लहरीपणागत
सरकारी योजनांचा खेळ सारा
माय-बापाच्या अस्तित्वासाठी
चला देवू कृषि विकासाचा नारा

©www.rajuthokal.com

"शेतकरी जगला तर देश टिकेल"

राजू ठोकळ

facebook

हा उजेड आदिवासी मनातला

उजेड आदिवासी मनातला...
-राजू ठोकळ

नदी    नाल्यांच्या    प्रवाहात
खेकड़ी दगडाखाली शोधताना
अनेकदा अडकली बोटे
तरी मज वाटे हवा हवा
हा उजेड आदिवासी मनातला

करवंदाच्या जाळीमधली
काळी मैना तोड़ताना
अनेकदा रुतले काटे
तरी मज वाटे हवा हवा
हां उजेड आदिवासी मनातला

गुडघे गुडघे चिखलात
भात लावणी करताना
अनेकदा झोडपले पावसाने
तरी मज वाटे हवा हवा
हा उजेड आदिवासी मनातला

कौलारू पहाड़ी घरात
कुडाच्या भिंती सारवताना
अनेकदा शेणही गेले तोंडात
तरी मज वाटे हवा हवा
हा उजेड आदिवासी मनातला

सोन-पिवळ्या शेतात
पिकांची कापणी करताना
अनेकदा रक्ताळली बोटे
तरी मज वाटे हवा हवा
हा उजेड आदिवासी मनातला

वडिलांच्या कोपरीच्या खिशात
घामाची दमड़ी शोधताना
अनेकदा रीते झाले हात
तरी मज वाटे हवा हवा
हा उजेड आदिवासी मनातला

घराच्या हक्काच्या अंगणात
रात्री चांदण्या मोजताना
अनेकदा स्वप्नांची सोडली साथ
तरी मज वाटे हवा हवा
हा उजेड आदिवासी मनातला

दुनियेचा महासागरात
भविष्याची स्वप्ने रंगवताना
अनेक खाल्ल्या ठेचा
तरी मज वाटे हवा हवा
हा उजेड आदिवासी मनातला

©www.rajuthokal.com

राजू ठोकळ

गाँव चले हम

गाँव चले हम...

नाकाम तो वैसे
हम थे ही नहीं
लेकिन मुकाम
मानो दूर है कहीं

शिक्षा से होगा
असरदार कुछ तो
लेकिन कक्षाए खाली
बच्चे खदान में है कहीं

मिट्टी का दामन
वैसे हम छोड़ते नहीं
लेकिन इंसान की हालत
रुला ना दे कही

मेरे गाँव की ममता
शहरों में दिखती नहीं
बंद दरवाजे बंगलो के
इंसानियत मजबूर है कहीं

मिठास में जिए हरपल
दुःख की गुंजाइश नही
गाँव चले है हम
शायद जिंदगी मिलेगी वही

-राजू ठोकळ
©www.rajuthokal.com

राजू ठोकळ

मशाल

मशाल

माणसाची कातडी पांघरुन
श्वापदे गावाकडे येवू लागली
विकासाच्या शहरी बातांनी
माय माझी खरेदी करू लागली

ही उन सावलीच्या खेळातली
माणसे रानफुले साधी भोळी
निसर्गाच्या  अविष्कारातली
कष्टाची रुचकर यांची पोळी

नवरत्नांच्या खाणीतली
सोनपिवळी यांची शेती
जपावी साता जन्मातली
अशी यांची पवित्र नाती

संस्कारांच्या मैफिलीतली
सुरमयी पहाट हरवली
प्रगतीच्या वाटेवरली
श्वापदे गावी अवतरली

दगडखाणीवरल्या यंत्रातली
विषारी नीति स्वर्गात पसरली
मोरपिसांच्या रंगातली
जादू पैशासाठी नासवली

सुखाच्या फुलांची बरसात
कूटनितिने बरबाद केली
मी त्या विळख्यात आज
शोधी नाती अंगणातली

जीवनाच्या वाटेवरली
शपथ मी आज घेतली
श्वास माझा या नभातला
जागवेल माणूस मातितला

सदाफुलीगत हसणारी शेती
तीचाच आज मी सांगाती
ऋण तीचे फेडण्या
आदिवासी मशाल हाती

-राजू ठोकळ
www.rajuthokal.com

"आपण आपल्या समाजाची मशाल होण्याची गरज आहे.....कारण नेते अनेक झाले पण फरक काही पडला नाही."

बिरसा मुंडा

मी अभिमान बिरसा

मी विचार बिरसा
चालविन आदिवासी वारसा

मी आचार बिरसा
जपेल टंट्या मामाचा वारसा

मी कार्य बिरसा
सांगेल राघोजीचा वारसा

मी तीर कमान बिरसा
नमितो झलकारीबाईचा वारसा

मी मशाल बिरसा
तेवत ठेविल एकलव्याचा वारसा

मी संगीत बिरसा
नाचेल तारप्याचा वारसा

मी नाद बिरसा
राखितो खाज्या नाईकाचा वारसा

मी अभिमान बिरसा
वंदितो आदिवासी माणसा

©www.rajuthokal.com
www.jago.adiyuva.in

तूच..रे तूच मर्द बिरसा

शेतमजुराचा वसा
स्वातंत्र्याचा प्यासा
आदिवासींचा वारसा
तूच..रे तूच मर्द बिरसा

प्रश्न आदिम अस्तित्वाचा
काळ इंग्रजी राजवटीचा
बिहारच्या दुष्काळातील सेवेला
तूच..रे तूच मर्द बिरसा

हवालदिल रान वारा
दुष्काळात  शेतसारा
माफ करण्या सरसावला
तूच..रे तूच मर्द बिरसा

जहागीरदारांची मनमानी
जमिनदारांची पापी वाणी
या शोषणाविरुध्द लढ़ला
तूच..रे तूच मर्द बिरसा

-©www.rajuthokal.com

धागा आदिवासी मनातला

मीच आहे निसर्ग
झोपड़ीतला स्वर्ग
सोबतीला भूमी
विश्वासाची हमी

इतिहासाची ठेवा साक्ष
वर्तमानात आम्ही दक्ष
भविष्याशी संवाद अमुचा
श्वास  राखला संस्कृतीचा

लढा यंत्र युगाशी
कष्ट करुनी उपाशी
यंत्रागत माझ्या
शरीरात रक्त नाही

परीवर्तनाचा फास
हरवला माझा घास
माहितीच्या युगातला
मी असा क्षितिजावरला

विकारग्रस्त शहरात
संस्कृतीच्या आजारात
उपेक्षित विकासातला
धागा आदिवासी मनातला

©www.rajuthokal.com

आदिवासी ईमान

आदिवासी ईमान...

पल पल की जिंदगी
अंधेरा चारो ओर है
सूरज सा एहसास
ऐसे विचार आदिवासी है

जंगल तो नाम मानो
वरना जीवन संगीत है
धुन हरवक्त बजती
दुःख की बाते कमजोर है

पंछीयो से सीखो
किताबे आज भी मजबूर है
पेड़ पौधे भगवान जैसे
संस्कृती हमारी किमयागार है

हवाए भी झूमती
वारली के रंगों में चमकती है
धरती माँ की पूजा में
खिलती खेती आदिवासी ईमान है

©www.rajuthokal.com
www.miadivasi.org

सियासत

सियासत के खेल में
क्या मिला क्या पता किसको?
हम चिल्लाते रहे
बंजर जैसी जमींन पे हमारे

हर कोई दिखाता है
अच्छे दिनों के सपने
फिर क्यों हजारो सालो से
लढ़ रहे है अपने

झेंडे बढ़ रहे है
चेहरे पहचानते है हम
सभी तो है अपने
फिर क्यों दोषी समजते है हम

हमारी जिंदगी हो हरियाली
वजूद है हम सब का
क्या कोई दिखा दे
क्या अपराध है हम सब का

आओ चले अब दिखा दे
प्रकृती  साथ है
चलो चले हिला के रख दे
प्रगती के साथ है

राजू ठोकळ
13.10.2014